Dünya problemlerine çözümler üretilebilmesi için büyük düşünmek ve toplumun yapay zekanın kullanımıyla ilgili kuşkularını gidermek şart. Doğru problemlerin çözümü için kullanıldığında yapay zeka dünyayı daha önce görülmemiş bir hızla dönüştürme gücüne sahip. Küresel toplumun, ekonominin ve nsanın fayda göreceği yapay zekanın ufku açılarak ivmelenmeli.

Geçtiğimiz günlerde teknoloji dünyasının en çok konuşulan konularının başında Google’ın yeni lanse edeceği yapay zeka ürünü Duplex’ti. Google Duplex, yapay zekayı, restorana yer ayıran insan sesi, daha da önemlisi nüansları anlayabilen ve hızla cevap verebilen gelişmiş algısıyla karşımıza çıkardı. Bir yandan Google fan’ları ve teknoloji severler ürünü ayakta ıslıklarla alkışlarken, bir kısım skeptik ileri görüşlüler ‘durun bir dakika yapay zeka ve insanı ayırmanın imkansız olduğu bir geleceğe gidiyoruz, bu teknoloji birçokları tarafından kötüye kullanılabilir’ diye eleştirel seslerini yükselttiler.

İki tarafın da haklı gerekçeleri var. Teknolojinin işlerimizi kolaylaştırmasını bekliyoruz ama neyin karşılığında, kendi yarattığımız sistemin kölesi olmak ve bir ihtiyacı çözerken bir problemler tsunamisinin altında boğulmak son isteğimiz.

Ashoka Fellow Will Byrelong’un Fast Company’de yapay zekayı konumlandırmak üzerine yazdığı yazı karar vericiler olarak biz insanları yapay zekayı nasıl kullanacağımızla ilgili önemli kararlar vermeye çağırıyor. Yapay zeka takip etmesi güç bir hızla büyüyor, data patlaması ve işleme gücünde gelişmelerle, yapay zekanın her endüstriyi dönüştüreceği tahmin ediliyor. Bir diğer önemli etkinin iklim değişimi, yoksulluk ve küresel sağlık sorunları alanlarında birçok problemi daha önce ulaşılmamış bir hızla çözeceği öngörülüyor. Ancak tehditler de yok değil. Yapay zekanın önünde insanların işlerini kaybetmeleri, insanlığın yozlaşması, sivil haklarının çiğnenmesi gibi sosyal sorunlar var… Bir de teknoloji devlerinin yapay zekayı da tamamen kontrollerine alıp dünyayı kontrol etmeleri birçoğumuzun gelecek korkuları arasında. Bugünden neler yapılırsa yapay zekanın dönüştürdüğü yarının dünyasına sağlam adımlarla erişilebilir?

Yapay zeka İnsanın yerine geçmesn, İnsanın yapabilirliklerini arttırsın

Çoğu sektörde fabrikalarda otomasyon günden güne yaygınlaşıyor ve bunun sonucunda bu alanlarda çalışan insanların işleri yok oluyor. Daha kalifiye işleri yapabilmeleri için çalışanların yeniden eğitilmeleri ve kısa sürede teknolojileri etkili kullanacak ve işlerini yapacak düzeye taşımaları şart. Bir yandan da, yeni keşifl erin ve inovasyonların belli bir sosyal güvenlik ağı içerisinde gelişmesi gerekli ki, kimse teknolojinin mağduru olmasın, teknolojiyle insan kazanan konuma gelsin. McKinsey Global Institute’te göre, önümüzdeki 10 sene içinde, yapay zeka çok az sayıda iş fonksiyonunda insanın yerini alacak. Bunun sebebi, insan doğasının kompleksliği. Evet, makineler insanlardan çok daha hızlı ve hatasız iş yapabilir ancak tahmin, içgüdü ve sağduyu alanlarında insanlara yakın zamanda ulaşmaları zaman alacak. Bazı şirketlerin istihdam masrafl arını kısmak için yapay zekaya sıcak baktıklarını ve çalışan sayılarını azaltmak için fırsat kolladıklarını görebilirsiniz, bunun yakın evrede oldukça kötü bir strateji olduğunu bu vizyondaki şirketler görecektir.

Teknoloji firması XLabs’in CEO’su Radhika Dirks’in çok güzel ifade ettiği gibi, yapay zekanın artısı insan gibi düşünen ve hareket eden makineler yaratmak değil, insanın düşünemediği şekilde düşünen ve insanın yapabilirlerinin sınırlarını aşabilen makineler geliştirmek. Asıl atılım tam da burada, insan artı makine işbirliğiyle büyük işler yapabilmek. İnsanı devreden çıkarmak yapay zekanın potansiyelini anlamamak veya kullanamamak demek. Peki, yapay zekanın potansiyeli nasıl maksimumda kullanılabilir? Örneğin, göğüs kanseri taramasında PathAI geliştirdiği bilgisayar vizyonu teknolojisiyle biyopsilerin doğruluğunu %85’ten %99.5’e çıkarmış ve bu sayede doğru teşhis konulan kadın hastaların sayısı 68 binden 130 bine ulaşmış. Sistem, doktorları devreden çıkarmıyor, yine teşhisi doktor koyuyor ancak doktoru binlerce hücre bilgisi ile donatıyor, potansiyel anomalileri işaret ediyor, patologa değerlendirme ve son sözü söyleyebilmesi için doğu kaynakları hızlı bir şekilde sunuyor. 

Yapay zekayı anlaşılabilir yapın

Hangi teknoloji olursa olsun, kamuoyunun güvenini kazanması gelişmesi ve yaygınlaşması için çok önemli. Yapay zekayı tasarlayan mühendislerin bile belli algoritmaların nasıl sonuçlandığını anlamakta zorlandığı bir sistem içinde teknolojinin dışındaki insanların teknolojiyi anlamlandırması neredeyse imkansız. Teknolojiyi ille de herkesin anlaması mı lazım diyebilirsiniz, eğer sizi birebir etkileyen konularda yapay zeka algoritmaları kullanılarak kararlar alınıyorsa, evet anlamak istersiniz. Örneğin, bir banka ailenizin ihtiyaçları için talep ettiği bir ev veya eğitim kredisini onaylamıyorsa, bunun sebebini anlayabilmek ve ileride etki edebilmek için algoritmanın kriterlerini deşifre etmek istersiniz. Kaynağı anlamadan nasıl problemi çözebilirsiniz ki? Eğer bir şeyler yanlışsa sorumlu kimdir, nasıl düzeltilebilir?

Amerikan Savunma Bakanlığı’nın yapay zekanın anlaşılabilir hale gelmesi için çeşitli projeleri mevcut. Amaçları, yapay zekayı Facebook ve Netfl ıx gibi firmaların gizli algoritmalarının ötesinde, transparan bir ortama çekip, özelliklere insanların güvensiz olduğu konularda mercek altına almak ve toplumun anlayabileceği bir dille anlatabilmek

Yapay zeka yaratıcılarını çeşitlendirin

Data olmazsa, yapay zeka da olmaz, yani datanın kalitesi önemlidir. Ancak yapay zekaya verilen data çoğu zaman belli biasları temsil eder. Örneğin, bir insan kaynakları profesyonelisiniz ve işe almak üzere bir yazılımcı arıyorsunuz. İşe alım platformunda bir yazılımcı diye arama yaptığınızda ilk sayfada çıkan sonuçların çoğu 20-35 yaş aralığında erkek yazılımcılar. Birini tıklayıp profiline baktığınız anda yapay zeka donanımlı sisteme ‘ben bu adayı beğendim, bana bu adaya benzer profilleri göster’ diye komut veriyorsunuz. Teoride bunda hiç zarar yoktur hatta sizin işinizi bile kolaylaştırır ancak bu profile uymayan belki de işi çok daha iyi yapabilecek olan adayları istemeden listenin sonuna atmış olursunuz. Yapay zekanın filtreleme lgoritmalarından doğan biası tanımlayıp, önüne geçmek sisteminizi güvenilir kılar.

Yapay zekayı 5 büyük teknoloji devinden korumalıyız

Teknoloji firmaları yapay zekayı domine ediyor. Ryan Kottenstette Techcrunch için özetlediği gibi, Apple, Alphabet (Google), Facebook, Amazon, ve Microsoft Amerika GDP’sinin %5’ini temsil ediyor ve yapay zeka alanında faaliyet gösteren teknoloji firmalarını satın alarak kendi bünyelerinde yani teknoloji alanında ArGe çalışmalarını geliştiriyor. Sonuç, yapay zeka teknoloji alanında büyürken, teknoloji dışındaki alanlarda yapay zekanın büyümesi durmuş ya da yavaşlamış oluyor.

Bir yandan da, yapay zekanın gelişmesine kendini adamış oluşumlar var. Kâr amacı gütmeyen OpenAI bunlardan biri, amacı yapay zekanın güvenli bir şekilde geliş- mesi. MIT (Massachesetts Institute of Technology IBM ile ortak bir fonu yapay zeka araştırmaları- na 10 yıl süresince 240 milyon dolar ayıracaklarını anons etti.

Yapay zeka dünyanın problemlerne çözüm bulmalı

Yapay zeka transformatif bir teknoloji. Yani, sektörleri, eğitimi, dünyayı dönüştürme potansyeline sahip. Böyle bir güç ufukta görünürken, kısa dönemli amaçlara hizmet etmek, kâr sağlamak veya ufak iyileştirmeler yapmak için büyük fırsatlar erteleniyor olabilir. Büyük düşünmek lazım.

Örneğin, data sayesinde hastalıklar henüz salgınlaşmadan önlenebilir, hayat kurtaran ilaç keşifl eri yapılabilir, bölgesel çatışmaların önüne geçilebilir, depresyon ve intihar ile savaşılabilir, illegal kadın ve çocuk çalıştırma durdurulabilir. Tüm bu alanlarda Amerikan üniversitelerinde yapay zekadan faydalanılan çalışmalar sürmekte.

Dünya problemlerine çözümler üretilebilmesi için büyük düşünmek ve toplumun yapay zekanın kullanımıyla ilgili kuşkularını gidermek şart. Doğru problemlerin çözümü için kullanıldığında yapay zeka dünyayı daha önce görülmemiş bir hızla dönüştürme gücüne sahip. Küresel toplumun, ekonominin ve insanın fayda göreceği yapay zekanın ufku açılarak ivmelenmeli.