Her sene yılbaşında yeni yılda yapacağımız değişiklikleri umutla planlarız. Kariyerimizde ilerlemek, yeni müşteriler kazanmak, ev almak, sağlıklı beslenmek, spor yapmak vs. Kişisel gelişime önem verdiğimiz son dönemde kendimize yatırım yapmak, sevdiğimiz bir hobiye başlamak, doğa yürüyüşleri yapmak veya daha teknik tarafta olan ve hep ertelediğiniz gitar çalmak veya yeni bir yabancı dil öğrenmek gibi alanlara eğiliriz. Söz yabancı dile gelince, o dil ne kadar hayatımızın içindeyse, onu öğrenmek o kadar kolay olur. Neden? Çünkü işimizde veya sosyal çevremizde doğan ihtiyaçlardan öğrenme kararı alırsınız ve yaşam tarzını o yönde değiştirmek için istekli olursunuz. İhtiyaçlar ve istekliliği birleşince çok daha hızlı ve kolay bir şekilde yol alırsınız.

Yabancı dil deyince en korkutucu alanlar dilbilgisi ve kelime bilgisi olur. Öyle bir kısır döngüdür ki, dil bilgisini geliştirmeden cümle kuramazsınız, cümle kurmak ve bir adım daha ileri gidip diyalog kurmak için kelime bilgisine ihtiyacınız vardır. Tabii bir de telaffuz ve dinlediğini anlama kısmı var ki, ana dilinde konuşan birçoklarının hızına yetişmek ve söylediklerini anlayıp cevap vermek hiç de kolay değildir. Tüm bu engellere rağmen, bir kültürü dilinde anlamak, Montaigne’nin denemelerini Fransızca, Shakespeare’nin Hamlet’ini İngilizce, Saramago’nun Körlük kitabını Portekizce okumak büyük bir ayrıcalıktır, başka bir dünyaya açılır, yazarın içinde yaşadığı toplumu kendi görgüleri, adetleri, inanışları içerisinde görme ve anlama şansınız olur. Bu romantik ve edebi yaklaşımın yanında, zihniniz daha esnek düşünmeye, tek doğrunun sizin yetiştirildiğiniz şekilde olmayabileceğini görürsünüz. Bu da gerek iş yaşamınızda, gerek akademik gerekse özel yaşamınızda büyük bir kazanımdır.

Doğal Dil Edinme Teorisi

Birçoğumuzun inandığının aksine, yeni bir yabancı dil öğrenmek için, ille de ortaokul sıralarına dönüp, kelime ezberlemek ve gramer kurallarını anlamaya çalışmak gerekmiyor. Gelin Amerikalı dilbilimci University of Southern California’dan Prof. Stephen Krashen’in dil edinme teorisine kulak verelim. Dil edinme teorisi, yabancı dil öğrenirken, dilbilgisinden ziyade, o dilde etkileşime odaklanmakta. İngilizce konuşuyor musunuz sorusuna birçoğumuz verdiği fena değil, derdimi anlatıyorum cevabı vardır ya, işte dil edinmek bunun üzerine kurulu. Nasıl konuşuyoruz? Mesajı vermeye ve almaya odaklı bir diyalog kuruyoruz. Kelimeleri her zaman doğru seçemeyebiliyoruz, belki fiilleri doğru zamanda veya kişide çekmiyoruz, ya da basit yanlışlar yapıyoruz ancak konuşmaktan ve ‘derdimizi anlatmaktan’ çekinmiyoruz. En doğru kelime, dilbilgisi ve telaffuz yoksa, konuşmam demiyoruz. Anlaşılabilen girdi (comprehensible input) ile kişi anlamlı bir konuşma gerçekleştirmeyi hedefliyor. Bu hedef, çocukluğumuzda doğal olarak duyarak öğrendiğimiz ana dilimizi öğrenme metoduna benzer. Formal olmayan, stresten uzak rahat ortamlarda, kimsenin kimseyi düzeltmediği bir düzende özgürce konuşup, anlamlı diyaloglar üretmeye çalışıyorsunuz.

Anlama Odaklı Dil Edinme Yeti Edinme Odaklı Öğrenmeye Karşı

2015 yılında Krashen British Council’ın organize ettiği, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde, dilbilimci ve İngilizce öğretmenlerine verdiği konuşmada, dil öğrenmeyle ilgili iki hipotezin yıllardır birbiriyle savaş halinde olduğunu söyler. Bir yanda, anlama odaklı doğal dil edinme, diğer yanda okullarda öğretilen dilbilgisi ve sözcük bilgisine dayanan yeti edinme hipotezi. Dil öğrenme süreci ve bu süreçten keyif alma anlamında tamamen zıt zıta iki hipotez.

Anlama hipotezinde, duyduğunuzu anladıkça, söylediğiniz kelimeyi karşınızdaki anladıkça, büyük bir tatmin duygusu yaşarsınız. İlgilendiğiniz konularla kitap okumak, film izlemek, hikayeler dinlemek, dilini öğrendiğiniz dilin kültürünü tanımak ile, anında mutluluk duyarsınız. O dili yaşayarak, paylaşarak, parçası olarak yaşarsınız. İlle de o toplumun içinde olmanız da gerekmez, bunu evinizin konforunda YouTube’dan haber kanalı izleyerek de yapabilirsiniz, İnternet üzerinden tanıştığınız o dili anadili olarak konuşan bir arkadaş edinerek de. Bu dil edinme sürecinden ne kadar keyif alırsanız, o dili konuşur hale gelmeniz, o kadar kolay ve tatmin edici bir süreç haline gelir. Bir dili konuşma mutluluğunu gramer kurallarıyla ertelemez, kuralları ezberlemek yerine, kullanarak hayata geçirirsiniz. Burada önemli olan, anlaşılabilir ve enteresan içeriğe ulaşabilmeniz. Ve de hep gözünüzde büyüyen klasik okul sisteminde, sizi bunaltan, sıkan ezberleme ve sonrasında hatırlayamama kısır döngüsüne girmemiş olursunuz. Dil öğrenme kazan-kazan bir süreç haline gelir.

Okumak Güçlü Bir Anlaşılabilen Girdi

Krashen’in dil edinme tekniğinden okuma alışkanlığımızı geliştirmemiz de mümkün. Özellikle gece yatmadan hemen önce yapılan okumanın, ifade yetimize etkisi büyük. Krashen’e göre, okuma ve yazma yetimizin sorumlusu, zevk için okuduğumuz kitaplar. Dile ne kadar hakim olduğumuz, kelime dağarcığımız, grameri doğru kullanmamız hep okumaya bağlı. Herhangi bir okuma değil, kendi seçtiğimiz kitapları isteyerek okuma. Bilim kurgu, edebiyat, gerilim, şiir, tarih… hangi konuya boş zamanınızı ayırmak isterseniz. Krashen’in öğrencilerinin gerçekleştirdikleri bazı çalışmalar zevk için yabancı dilde kitap okuyanların aynı dili anadili olarak konuşanlara göre, daha geniş bir kelime dağarcığı olduğunu göstermekte.

Krashen kendi seçtiğiniz kitabı okumanın yanında, dar okumanın (narrow reading) dil edinmeye katkısından söz ediyor. Dar okuma, bir yazarın tüm kitaplarını okumak, bir kitap serisinin tüm serisini okumak. İyi okurlar dar okuma yapanlar ve okudukları konuyu A’dan Z’ye bilmek isteyenler.

Yeni yıl hedefleriniz arasında, yeni bir dil öğrenmek varsa, artık planlarınızı geciktirmeyin. Krashen’in kazan-kazan dil edinme metoduyla ilgi alanlarınızla ilgili okuyarak, izleyerek, konuşarak o hep öğrenmek istediğiniz yabancı dili edinin. Bol öğrenmeli bir 2022 diliyorum.