Yazar: Ela Erozan Gürsel

Deneyimli deneyimsize yol göstereceğine, deneyimsiz taze bakış açısını deneyimliyle paylaşır. Özellikle teknoloji, sosyal medya, reklam gibi alanlarda gençlerin görüşleri kıdemli yöneticilerinkinden daha farklı, taze ve cesur olabilmekte.  Hem hizmet veya ürününüzün hedef kitlesinin nabzını tutmak, hem de doğru stratejiler geliştirmek için gençlere söz vermek Amerikan şirketleri başta olmak üzere şirketlerin son dönem uygulamaları arasında.

Size yol gösterecek örnek alacağınız hayalinizdeki koç nasıl biri? Sektörünüze yıllarını vermiş, ismini duyunca birçok kapının açıldığı, birçok işi birarada başarıyla yürüten ve deneyimlerinden kitap yazabileceğiniz parlak bir direktör mü? Yoksa genç yaşta kendi şirketini kurmuş, binbir güçlükle mücadele etmiş risk almış ve başarılı olmuş bir girişimci mi koçunuz olsun istersiniz? Peki ya, üniversiteden yeni mezun olmuş parlak fikirler, azimli çalışma isteği ve taze bir bakış açısına sahip birinin size koçluk yapmasına ne dersiniz?

Birçoğumuz gençlere ‘Ooh ben senin geçtiğin yollardan geçtim, senin kafandan neler geçiyor tahmin edebiliyorum’ diye bakarız. Kıdemli yöneticinin öğreteceği, genç çalışanın ise öğreneceği çok şey var diye düşünürüz. Ancak teknolojik gelişmelerle şekillenen yeni dönem, teknolojinin içine doğan gençleri 30lu, 40’lı, 50’li yaşlardaki profesyonellere kıyasla daha avantajlı bir konuma getirmekte. Artık teknolojiyi anlamak için yeni jenerasyonun düşüncelerini, hislerini veya seçimlerini anlamamız gerekiyor. Bundan belli bir süre önce siz de bu gençlerle benzer konumda olduğunuzu düşünebilirsiniz: Okuldan yeni mezun olmuş, mesleğinizin acemisiydiniz, şirketinizde çaylaktınız, heyecanlarınız, kırılganlıklarınız, hırsınız benzerdi belki ancak teknolojinin ve zamanın şekillendirdiği çalışma hayatı onları sizlerden ayıran faktörler. Bir takım yönetim gurusuna göre, yeniliklere hızla adapte olmak ve değişimin öncüsü olabilmek için genç çalışanlara kulak vermekte yarar var.

Tabii ki yeni mezunların bugün de eskiden olduğu gibi deneyimli profesyonellerden öğreneceği çok şey var ancak bu durumun tersinin de olabileceği göz ardı edilmemeli. Yani, gençlerden çeşitli konularda bilgi edinmek  birçok kıdemli profesyoneli ileri götürecek bir adım. Ne mi öğrenebilir deneyimli profesyoneller? Genç zihinlerin kafalarının nasıl çalıştığından, işe bakış açılarına, esnek çalışma metotlarını uygulamaya teknolojinin yaşam biçimi olmasına kadar yeni bir mantalitenin irili ufaklı yönleri. İnsanın herkesten birşey öğreneceği fikrine açık olması bu tür bir öğrenim deneyimine başlamak için yeterli.

Herşey Yeteneği Fark Etmekle Başlar

Mevlana’nın babası Bahaeddin Veled döneminin büyük alimlerinden Horasan’ın Belh şehrinin ileri gelen ulemalarındandır. Hem gelen Moğol saldırısını sezer hem de muhtelif siyasi tartışmalara karışmak istemediğinden Belh’ten ayrılma kararı alır ve ailesiyle beraber Anadolu’ya doğru göç eder. İlk durağı bugün İran’ın kuzeydoğusunda bulunan Nişabur olur. İşte o zaman Bahaeddin Veled ve küçük oğlu Mevlana Nişaburlu ünlü evliya Feridüddin Attar ile tanışır. Feridüddin Attar çocuk yaşta olan Mevlana’nın ileride büyük bir düşünür olacağını ilk karşılaşmasında anlar. Rivayete göre, önde Bahaeddin Veled arkasında Mevlana’yı görünce “İşte büyük bir nehir arkasında bir okyanusu sürükleyerek geliyor” der.

Bazen gençlere ne kadar akıllı ve yetenekli olurlarsa olsunlar temkinli yaklaşırız. Henüz birçok şeyi yeni deneyimlerler, hata yapmaya daha meyillidirler, severek yaptıkları işlere başka bir heyecanla yaklaşırlar. Belli süredir yetişkin kimliğini taşıyan, farklı sorumlulukları olan ve yılların deneyimi olan profesyonellerin görevi,  gençlerin yeteneklerini keşfetmek, onları başarılı olacakları alanlarda teşvik etmek olmalıdır. Koçluk yaparak bu gençlere destek olmak onların sorumluluğudur. Bu bakış açısından ötürü kariyerinde belli noktalara gelmiş kıdemli yöneticiler ‘ben bu gençten ne öğrenebilirim?’ diye düşünmez, öğrenmenin iki yönlü olabileceği akıllarına gelmez. Böyle bir öğrenme deneyiminin yaşanması için ilk adım Feridüddin Attar’ın Mevlana’yı fark etmesi gibi, yılların deneyimi olan profesyonelin genç yeteneği fark etmesi ve onunla yardımlaşmaya açık olmasıdır.

Ters koçluk nedir?

Türkçe’de ters koçluk olarak geçen ‘Reverse mentoring’ gençlerin üst düzey yöneticilere koçluk yaptığı bir yöntemdir. Yani, koçluk ters yönde işler. Deneyimli deneyimsize yol göstereceğine, deneyimsiz taze bakış açısını deneyimliyle paylaşır. Özellikle teknoloji, sosyal medya, reklam gibi alanlarda
gençlerin görüşleri kıdemli yöneticilerinkinden daha farklı, taze ve cesur olabilmekte. Hem hizmet veya ürününüzün hedef kitlesinin nabzını tutmak, hem de doğru stratejiler geliştirmek için gençlere söz vermek Amerikan şirketleri başta olmak üzere şirketlerin son dönem uygulamaları arasında.
Ters koçluğun kazanımları sadece farklı bakış açılarını görmekle kalmaz, yöneticilerin yeni işe giren çalışanlarla diyalog kurmasına da vesile olur. Yöneticilerle fikirlerini paylaşma şansı bulan çalışanlar şirkete daha bağlanır, daha üretken ve yaratıcı olurlar.

GE’nin meşhur CEO’su Jack Welch ters koçluk konusunda önemli girişimlerde bulunmuş bir yönetici olmuştur.  Internetin yepyeni olduğu dönemde 500 yöneticisine astlarına ulaşıp internette nasıl sörf yapacakları konusunda ders almalarını istemiştir. Kendisi de yöneticilerine önerdiği gibi yirmili yaşlarda bir koç edinerek interneti etkin bir şekilde kullanmayı öğrenmiştir.

Bugün birçok yöneticiye gene yirmilerindeki teknoloji uzmanları Facebook ve Twitter’ı öğretmekte. Nasıl enteresan tweet atılır, Facebook’ta nasıl paylaşımlar ses getirir, iPhone uygulamaları nasıl kullanılır gibi konularda genç koçlar yöneticilere yol göstermekte. Günümüz teknolojisi dünyanın her yerinden genç koçlarla bağlantı kurmanıza da yardımcı olmakta. Müşteri hizmetleri alanında size Hindistan’dan hizmet veren bir genç koçla Skype üzerinden görüntülü konuşabilir veya şirketinize yeni katılmış satış elemanıyla piyasa şartlarını konuşmak için öğle yemeğine çıkabilirsiniz. Bu koçluk ilişkisi iki tarafın da birbirini anlamasına yardımcı olacak, yönetici ve çalışanın aralarındaki hiyerarşiyi daha üretken olmak için minimuma indirecektir.

Türkiye’de ters koçluğu formel bir şekilde uygulayan şirket yok. Kurumsal bir program içinde olmamakla beraber yöneticilerin bireysel olarak uyguladıkları ters koçluk deneyimleri mevcut olabilir. Eğer genç nesil çalışanlardan öğrenmek istedikleriniz varsa siz de haftada birkaç saatinizi genç bir çalışanınızdan yeni şeyler öğrenmeye ayırabilirsiniz.

Adım Adım Ters Koçluk

– Doğru koçta karar kılın

İlk yapmanız gereken doğru bir koç seçmek. Koçunuz yetenekli olmalı, sizin kendinizi geliştirmek istediğiniz alanda bilgili olmalı, ayrıca kolay diyalog kurabileceğiniz biri olmalı. Varsayım yapmayın. İlle de her yirmili yaşlardaki gencin sosyal medya bağımlısı olması veya interneti çok etkin bir şekilde kullanmasını beklemek büyük bir yanılgı olur. Koçunuzu seçmeden önce onu iyi tanımalı, yeteneklerinden emin olduktan sonra onunla bilgi alışverişi yapmaya başlamalısınız.

– Koçluk ilişkinizi iki taraf için net olarak tanımlayın

Her ilişkide olduğu gibi, ilişkinin başında beklentilerinizi karşı tarafa net bir şekilde açıklamanızda yarar var. Neden ters koça ihtiyacınız oldu? Koçunuzdan beklentiniz nedir? Ne kadar zamanda ne öğrenmek istiyorsunuz?

– Açık fikirli olun

Koçluk ilişkisinde öğrenmek istediğiniz konunun yanında başka şeyler de öğrenebilirsiniz yeter ki her türlü yeni bilgiye açık olun. Örneğin, kıdemli yönetici genç koçundan Linkedin aktivitesini arttırmayı ve Facebook profilini kurumsal alanda kullanmayı öğrenmek isteyebilir ancak genç çalışanın şirket süreçlerinden birini geliştirme konusunda parlak fikirleri olabilir.

– İlişkinizi mümkün olduğunca eşitlik üzerine kurun

Koçluk ilişkisinin tek yönlü olması şart değildir. Hatta çift yönlü olması iki tarafın da yeni şeyler öğrenmesi ve ilişkiden daha çok yarar sağlaması açısından tercih edilmelidir. İki taraf da yarar sağladığı sürece daha verimli