Datassist’in katkılarıyla 28 Nisan 2015 tarihinde Dünya Gazetesinde yayımlanmıştır.

Ücretiniz özgeçmişinizin ve başarılarınızın aynası mı? Yoksa aklınıza dahi gelmeyen etkenlerin rolü mü var aldığınız maaşın belirlenmesinde? Davranış tarzınız, tepkileriniz, diğer iş arkadaşlarınızla ilişkileriniz, kişilik özellikleriniz olabilir mi?

Profesyonel yaşamdaki başarı ölçülürken, eğitim seviyesi ve iş deneyimi en önemli faktörler olarak değerlendirilir. Araştırmaların çoğu, başarılı profesyonellerin hangi okullarda okuduğu, hangi kurumlarda çalıştığı, hangi yabancı dilleri konuştuğu gibi kriterlerin üzerinde durur. Tüm bu kriterler kişinin geldiği konum, çalıştığı kurum ve kazandığı maaş açısından belirleyici rol oynar. Peki ya, bu tablo içinde karakter özelliklerinin nasıl bir yeri vardır, hiç düşündünüz mü?

Bazı insanlar diğerlerine göre neden daha fazla para kazanır? Çalışmalar eğitim seviyesinin ve deneyimin yüksek maaşlar üzerindeki etkisini onaylar ancak ekonomistler daha yüksek maaşların verimli çalışmanın bir sonucu olarak hak edildiğini savunur. Tabii bu basite indirgenmiş saptamaların ötesinde, analiz gerektiren birçok gri alan bulunmaktadır. Örneğin, benzer eğitim, deneyim, ve IQ seviyelerine sahip, aynı cinsiyet ve yaş grubundaki iki çalışanın maaşlarındaki farkın sebebini anlamak için farklı faktörleri değerlendirmek gerekmektedir.

Kişilerin karakterlerinin bu denklem içerisinde önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir. Son dönemde yapılan çalışmalar kişiliğin verimliliği ve paralel olarak da anlamlandırılamayan maaş farklılıklarını açıklamada etkili olacağı saptanmakta. Mesela, duygusal olarak stabil olan birinin sürekli duygudurum değişikliği yaşayan birine göre daha çok maaş aldığı görülmektedir. Bunun sebebi daha verimli olması mı yoksa maaş pazarlığında daha başarılı bir performans sergilemesi midir? Bu ayrımı net bir şekilde yapmak zordur…

Geçtiğimiz günlerde bir yandan işini ciddiyetle yapan ve kurallara uyan, diğer yandan da nevrotik denebilecek inişli çıkışlı duygu durum bozuklukları sergileyen karakter özelliklerinin çalışanların verimliliğiyle orantısını ölçen bir çalışma sonuçlanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, kuralcı ve duygusal anlamda dengeli insanların daha verimli oldukları, yaptıkları iş karşılığında daha çok para kazandıkları ortaya çıkmıştır.

350 katılımcının dahil olduğu bir deneyde katılımcılardan kompleks bir problem çözmeleri istenmiş ve bu görevi tamamlamaları için 20 dakika süre verilmiştir. Doğru cevaplar ödüllendirilmiş, yanlış cevaplar ise cezalandırılmış, bu sayede kazançlar performansa endeksli olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla, kimsenin farklı bir maaş pazarlığı yapması mümkün değildir, herkes eşit şartlarda performansı oranında para kazanmaktadır. Daha sonra görevleri tamamlayan katılımcılara dikkatle hazırlanmış bir anket verilmiş, bu ankette kişilerin karakter özelliklerine odaklanan sorular sorulmuştur.

Kontrollü Şartlar

Çalışmanın kontrollü şartlar çerçevesinde tasarlandığını unutmamak önemlidir. Karakter özelliklerinin maaşlara etki edeceği diğer kanallar tamamen engellenmiştir. Mesleki tercih, terfi için pazarlık yapmak, yöneticinin yaptığı performans değerlendirmeleri veya diğer çalışanlarla uyum sözü edilen diğer kanallara örnek olabilir. Yardımlaşma, anlaşmaya odaklı çalışanların daha az maaş kazanmaları anlaşılabilir. Ancak uzlaşmacı çalışanların işyeri ortamında daha güvenilir, anlayışlı ve iyimser oldukları da bir gerçektir. Kötü pazarlık yaptıklarından dolayı, aynı profildeki diğer çalışanlara göre daha az para kazanıyor olabilirler. Daha az para kazanmaları daha az verimli olduklarını göstermez. Bir diğer deyişle, kazanç anlamında karakterlerinin kurbanı olurlar.
Bu çalışmanın sonucu, kazanç ve gelir arasındaki bağlantının karakterle yakından ilişkili olduğunu göstermektedir. Kurallara uyan insanların duygusal iniş çıkışlar yaşayanlara göre iyi kazanç sağladıkları doğrudur. Cinsiyetler arası farkların da dikkate alınması gereklidir. Kadınların erkeklere oranla daha duygusal oldukları genel kanıdır: duygusal anlamda stabil olmadıkları, ansiyete çektikleri ve duygu durum değişikliklerini erkeklere göre daha yoğun yaşadıkları anket sonuçlarında da görülmektedir. Diğer yandan da, yeniliklere açık olmak, kadınları erkeklere göre avantajlı kılar. Hayal gücü geniş, artistik ve entelektüel yönleri güçlü kadınların daha az paralara çalıştıklarını görmekteyiz. İlginç bir şekilde çalışma dışa dönük kadınların daha az verimli, dışa dönük erkeklerin ise daha verimli oldukları gözlemlenmektedir. Dışa dönüklük kavramının cinsiyetler arası farklı davranışları çağrıştırması bu sonuçların en önemli sebebi olabilir. Erkeklerin dışa dönük olması, hırslı, tuttuğunu koparan, iddialı bir karakter özelliği gibi algılanırken, kadınların dışa dönüklüğü iş dışı sosyallik olarak algılanmaktadır.

Çalışma Hayatında Kişiliğin Etkileri

Bazı karakter özellikleri taşıyan kişilerin diğer çalışanlara göre daha verimli olduklarını görürüz. Bu karakter özelliklerinin neler olduğunu bilmek ve ona göre işe alım kararları vermek stratejik bir yaklaşım olmalıdır. Kişilik özellikleri ve profesyonellerin problemlere yaklaşımları işe alım alanında önemli veriler olarak değerlendirilmeye başlanmıştır.

Beş Ana Kişilik Özelliği

Kişilik psikologları kişilik özelliklerini beş ana kategoride sınıflandırırlar.

1. Dışa Dönüklük
Dışa dönüklük kişinin sosyal ortamlarda ilgi merkezi olmaktan ne kadar hoşlandığıyla ilintilidir. Dışa dönük insanlar objektiflerin onlara dönmesini isterler, oysa içe dönük insanlar baş rol olmaktan, herkesin onlara ilgi göstermesinden rahatsızlık duyarlar. İçe dönük karakterde insanların çok arkadaşı olabilir ancak küçük gruplarda sosyalleşmekten hoşlandıklarına şahit oluruz.

2. Geçimlilik
Başkalarının kişiyi sevmesini istemesiyle ilgilidir. Herkesle iyi geçinmek, çevresindekilerin onu sevmesini önemser. Geçimliliğe çok önem vermeyen insanlar için diğer insanların kendisiyle ilgili düşünceleri çok da önemli değildir. Geçimli insanlar kötü haberleri verirken çok zorluk çekerler, eleştiri yapmak veya kendilerini savunmak adeta karakterleri dışındadır.

3. Kuralcılık
Kurallara harfiyen uyan insanlar kendilerine verilen görevleri takip ederler ve teslim tarihi içerisinde tamamlarlar. Bu profildeki insanları işte fark etmek kolaydır çünkü işlerini çoğu zaman kendilerine verilen kurallar dahilinde yaparlar. Dikkatli ve titiz çalışanlardır. Kuralcılıktan uzak bir çalışma biçimi olan insanların yönlendirilmeye daha fazla ihtiyaçları olur. Ancak kuralları esneten insanların çoğu yaratıcılık yönü ağır basan kişilerdir. Bu insanlar kreatif çözümler önerecek, olaylara daha önce düşünülmemiş açılardan yaklaşmayı başaracaklardır. Kuralların belirlediği net çizgiden uzaklaştıkça, kendi hayal güçlerini aktive edecek, değişik fikirler üreteceklerdir.

4. Farklı Deneyimlere Açık Olmak
Yeni fikirlere açık olmak biraz maceracı biraz esnek bir kişilik gerektirir. Bu profildeki kişiler bir şey yeni diye reddetmez, yeniyi keşfetmek için heyecan duyarlar. Yeni şeyleri deneyimlemek, yeni şeyler öğrenmek hevesi içinde olurlar. Maceracı ruhları hem iş hem sosyal yaşamlarında ağır basar.

5. Duygusal Denge
Duygusal denge insanın psikolojisi içerisindeki motivasyonel enerjiyi temsil eder. Bu enerji doğrultusunda başarılar ve yenilgiler karşısında duygusal reaksiyonlar veririz. Duygusal olarak stabil insanlar sağlam bir duruşa sahiptir. Olağandışı durumlar karşısında kontrolü kaybetmezler. Duygusal anlamda dengesiz insanlar ise, duygularını kontrol edemez, kendilerini sıklıkla değişen bir ruh hali içinde bulurlar. İş yerinde bu tür hızlı ruh hali değişiklikleri diğer çalışanların da ruh haline yansır, beraber çalışmayı zorlaştırır.

Karakter Özellikleri Bazında En Yüksek Maaşlar: Dışa Dönük, Önsezileri Güçlü, Mantığı Ön Planda Liderlere Veriliyor

Doğal liderlerin ortak özellikleri ENTJ (Extroverted [Dışa dönük], Intuitive [Önsezileri Güçlü], Thinking [Düşünen], Judging [Yargılayan]) ortalamada en yüksek maaşları almakta. Kişilik testleri arasında uzun süre altın standart olarak görülen Myers Briggs’e göre, ENTJ karakter özelliklerindeki liderler kısa ve uzun dönem planlamasında çok başarılılardır. Başarılarının arkasında verileri iyi okuma ve paternleri bulup, yaratıcı çözümler icat etmek vardır. Kendilerine gelen verileri mantık bazlı bir süreçten geçirip tarafsız kararlar almada üstlerine yoktur. Dışa dönük yapıları sayesinde çevreleriyle rahat ve akıcı bir iletişim kurabiliyorlar ve büyük toplulukları fikirleriyle arkalarından getirecek etkiye sahip olurlar.

İşyerinde Uyum İçin Kişilerin Karakterine Göre Davranın

Çevrenizdekilerin kişiliğini analiz etmeye bu beş karakter özelliğiyle başlayın. En yakın çalıştığınız birkaç çalışma arkadaşınızın davranışlarını bir süre gözlemleyin ve aralarındaki farklılıkları tespit edin. Bu analiziniz üzerine farklı durumlarda bu profesyonellerin nasıl tepkiler vereceğini, ne gibi kararlar alabileceklerini tahmin etmeye çalışın. Kişilerin karakterleri üzerine yaptığınız tespitleriniz bu kişilere en uygun görevleri vermek veya işleri herkesin karakterine yatkın bir şekilde bölüştürmek için de geçerli bir yöntem olacaktır.

Karakter Özellikleri Her Zaman Siyah-Beyaz Kadar Keskin Değildir

Bazen Myers Briggs gibi testlerin katı kurallarla insanları sınıflandırdığını görüyoruz. Oysa, kişilik konularında siyah beyazdan çok gri alanların bulunduğu unutulmamalıdır. Herkesi dışa dönük, içe dönük, duygusal anlamda dengeli veya dengesiz gibi kesin etiketler koyarak sınıflandırmanız çoğu zaman doğru olmayacaktır. Çoğu insan hem dışa dönük hem içe dönük kişilik özelliklerine sahip olacak, durumdan duruma farklı davranışlar sergileyecektir.
Bu özellikleri rehber olarak görün ancak çevrenizdekileri yakından tanımak için çaba harcayarak hangi durumlarda nasıl davranışlarda bulunacaklarını sabırla izleyin.

Bu yazı Dünya Gazetesi'nin Değişim Yelpazesi köşesinde 28.04.2015 tarihinde yayınlanmıştır.