Datassist’in katkılarıyla 08 Aralık 2015 tarihinde Dünya Gazetesinde yayımlanmıştır.

Doğum izni doğuranındır diye düşünebilirsiniz. Facebook ile hayatlarımızı dijital resimler halinde paylaşılır kılan Zuckerberg, yeni baba olan kendine ve tüm çalışan yeni babalara bebekleriyle ilgilenme zamanı veriyor. Hem de 4 ay!

Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg’in yeni dünyaya gelen kızı Max ile zaman geçirebilmek ve eşi Priscilla’ya destek olmak için iki ay doğum izni kullanacağını geçtiğimiz günlerde açıklamıştı. Zuckerberg’in kişisel bir tercih olarak nitelediği bu kararı Facebook üzerinden milyonlar tarafından paylaşıldı ve gazetelerde, teknoloji, insan kaynakları ve yönetim web yayınlarında büyük ilgi uyandırdı. Zuckerberg’in Facebook’taki aktif görevine iki ay ara vermesi çok da büyük bir sürpriz olarak karşılanmadı, zira Fortune 500 şirketler listesine girmiş 1984 doğumlu ilk mileniyal nesil CEO Zuckerberg, yaşıtları gibi iş-yaşam dengesine ve çocukları için zaman ayırma gerekliliğine inanmakta.

Zuckerberg’in bu kararı kendisi için kişisel bir seçimden öte bir şey olmasa da, Facebook, iş dünyası, teknoloji sektörü ve daha da büyük resme bakıldığında kadın-erkek eşitliği açısından büyük açılımlara yol açacağa benziyor.

İki aylık doğum izni süresi özellikle de bir baba için oldukça uzun bir ara olarak görülebilir ancak bu Facebook’un kurucu CEO’sunun hak ettiği doğum izninin sadece yarısı. Dünyanın en popüler sosyal medya platformu Facebook, cinsiyetten bağımsız olarak, Amerika içinde ve dışında görev yapan tam zamanlı çalışanlarına 4 aylık ücretli izin vermekte. Bu genişletilmiş izin özellikle yeni babalar ve aynı cinsiyetten partnerler için büyük bir yenilik.

Çalışanlarına Değer Veren bir İK Kararı

Facebook’un IK departmanının başı, Lori Matloff Goler’in Facebook duvarında açıkladığı gibi, anne-babalar cinsiyetlerinden ve dünyanın neresinde yaşadıklarından bağımsız olarak, 4 aylık doğum iznine hak kazanacaklar. Facebook’un doğum izni politikasının ardında çalışanlarını ve çalışanlarının değer verdikleri insanları destekleme fikri var. Facebook yönetimi doğum izni sürelerini tekrar ele aldıklarında, bu değişikliği yürürlüğe koymanın doğru şey olduğuna karar vermişler. Bu alanda yapılan çalışmaların sonucu net bir şekilde gösteriyor ki, yeni doğanların anne-babalarıyla zaman geçirmeleri hem bebeğe hem de anne babaya fayda sağlamakta. Çok uzun zamandır, doğum izni sadece annelere verilen bir haktı. Facebook’un inancı, yeni doğan bebeğiyle zaman geçirmek hem anne hem de babanın doğal hakkı olmalı. Pew Research’e göre, babaların yarısı çocuklarıyla yeterince zaman geçirememenin endişesini duymaktalar.

1 Ocak 2016’dan itibaren, tüm yeni babalar ve aynı cinsiyetten partnerler yeni bebekleriyle zaman geçirmek üzere 4 aylık izin kullanabilecekler. Yeni bebek sahibi olan çalışanlar bu izni bebeklerinin doğduğu ilk sene içerisinde kullanabilecek. Mark Zuckerberg’in şirket politikasını kişisel seviyede uygulaması bu kararı daha da anlamlı hale getiriyor.

Facebook’un Doğum İznini Genişletmesinin Ardında Kadın-Erkek Eşitliği Var

Zuckerberg, çalışanlar arasında kadın-erkek eşitliği savunan tek yönetici değil. Lean in kitabıyla yakından tanıdığımız Facebook COO’su Sheryl Sandberg sadece kadınların liderlik rollerinde daha çok rol almasını savunmakla kalmıyor, daha çok sayıda babanın “bebek bezi değiştirmesi” gerekliliğini savunuyor. Facebook üst yönetimin açıklamalarına ve çalışanlarına uyguladıkları İK politikalarına paralel olarak, Zuckerberg’in kişisel olarak tanımladığı izne ayrılma kararı, şirketin ve CEO’nun uyumunu gösteriyor. Silikon Vadi’nin öncülük ettiği doğum izni alanındaki değişiklikler sadece izinleri ve İK politikalarını kapsamıyor, Amerika ve dünya genelinde kadın-erkek arasındaki ayrımı ve bu ayrımın nasıl çözüleceğine dair daha kapsamlı tartışmaların önünü açıyor.

Zuckerberg’in durumunda bebeğin ilk aylarında fiziksel olarak bakım zorluğu maddi imkânların yardımıyla kolaylıkla atlatılabilir ancak birçok profesyonel hem fiziksel hem manevi güçlükleri işe dönmeden önceki birkaç haftaya sığdırıp hem iş hem eve bölünecekleri bir rutinin içine girme zorunluluğunda kalıyorlar. Boston College’s Center for Work and Family’nin (Boston College İş ve Aile Merkezi) 2011’de Amerika genelinde gerçekleştirdiği araştırmaya göre, babaların %76’sı çocuklarının doğumundan 1 hafta sonra, %96’sı iki hafta içinde işe dönüyor. Aynı araştırmanın sonuçları %10’dan az babanın 6 hafta veya daha fazla izin aldığını gösteriyor. Bu durumun en önemli sebeplerinden biri ‘babalık izni’ kavramının yeni yeni oluşması. Society of Human Resources Management’a göre, 2015 yılına geldiğimizde şirketlerin sadece %17’si ücretli babalık izni veriyor.

Dünya Bir Asır Sonra Kadın-Erkek Eşitliğine Şahit Olacak

Dünya Ekonomik Forumu tarafından gerçekleştirilen bir çalışmaya göre, maaşlar nezdinde kadın ve erkeğin eşitlenmesi için 118 yıla ihtiyaç var. Ancak 2133 yılına gelindiğinde aynı işi yapan kadın ve erkek aynı maaşı alacak. Küresel ölçekte yapılan bu araştırmaya aralarında gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin bulunduğu 145 ülke katıldı. İlk üç sırayı İzlanda, Norveç ve Finlandiya alırken, Pakistan ve Yemen listenin en sonunda, Türkiye ise, 130.sırada yerini aldı. Türkiye’de erkeğin 100 dolar kazandığı işi yapan kadın, 80 dolar alıyor.

Silikon Vadisi’nden Esen Değişim Rüzgârları

Facebook, doğum izni konusunda çalışanlarına özel haklar tanıyan Silikon Vadisi’ndeki küresel teknoloji devlerinin arasına katılıyor. Geçtiğimiz aylarda Netflix yeni bebeği olan ailelere anne-babalıklarının ilk yılında sınırsız ücretli izin hakkı tanımıştı.
Silikon Vadisindeki şirketlerin IK politikalarında yaptıkları değişiklikler sadece Kaliforniya eyaleti ve teknoloji devleriyle sınırlı kalmıyor, diğer sektörlere ve Amerika ve dünya genelinde babalık izninin esnekleştirilmesi konusundaki gerekliliği gözler önüne seriyor. Geçtiğimiz yaz Goldman Sachs ücretli babalık iznini ikiye katlayarak dört haftaya çıkardı, Johnson and Johnson yeni babalara 8 haftalık ücretli izin vermekte. Amazon çalışanlarının eşlerinin şirketlerinde babalık iznine hakları yoksa, Amazon’un kendilerine verdiği izni eşleriyle paylaşma hakkı tanımaya başladı. Yeni firmalar doğum izni konusunu daha az cinsiyet odaklı yapma konusunda girişimlerde bulunmaktalar. Müzik servisleri veren Spotify yeni anne ve babalara 6 ay ücretli izin verirken, Facebook ve Netflix kadın ve erkek çalışanlarına eşit haklar tanıma yoluna gitti.

Bu tür yan hakların iki önemli fonksiyonu var: Özellikle aile sorumluluklarını paylaşmak isteyen ve iş-yaşam dengesine öncelik veren genç çalışanlar için şirketlerini çekici kılıyorlar. İkinci önemli fonksiyon ise, cinsiyetler arası açığı kapatıp ücret ve liderlik pozisyonları için kadın ve erkeğe eşit haklar tanımak. Bu bakış açısı sayesinde, bir çalışanın çocuğu olduktan sonra işine birkaç aylığına ara verme durumu hem anne hem de baba için geçerli olmuş oluyor. Bu durum erkeklerin daha çok terfi alması veya daha iyi bir ücret almasının önüne geçiyor. Kadınla erkeğin de mesai süresi eşitlenmiş oluyor. Bir diğer deyişle, anneler bebeklerini büyütmek için aldıkları izin yüzünden cezalandırılmış olmuyorlar.
Babalık izninin şirketin çalışanlarına kâğıt üzerinde tanıdığı bir haktan öteye geçip giriş seviyesinden en üst seviyelere kadar herkesin benimsediği bir uygulama haline gelmesi önemli. Zuckerberg’in kendi kızıyla zaman geçirmek için aldığı 2 aylık doğum izni bu iznin pratiğe geçmesini kolaylaştıracak, en üstten en alta tüm çalışanlar için emsal oluşturacak.

Türkiye’deki Uygulama Nasıl?

Türkiye’de babalık izni ile ilgili yasal düzenleme 23 Nisan 2015 tarihli Resmî Gazetede yayınlanan torba yasa ile gerçekleştirildi. Beş gün ile sınırlı olan bu izin daha önce benzer bir uygulama olmadığı için önemli, ancak babanın yeni doğan bebeğin tüm sorumluluğunu alacağı bir düzenleme henüz yok.

MADDE 35 – 4857 Sayılı Kanunun 46. Maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendi ile 55. Maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendi “Ek 2. Maddede sayılan izin süreleri,” şeklinde değiştirilmiş, 104. Maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “ve 65 inci” ibaresi madde metninden çıkarılmış ve Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir.

“Mazeret izni
EK MADDE 2 – İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.

İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir.”

Bu yazı Dünya Gazetesi'nin Değişim Yelpazesi köşesinde 08.12.2015 tarihinde yayınlanmıştır.