Datassist’in katkılarıyla 16 Şubat 2015 tarihinde Dünya Gazetesinde yayımlanmıştır.

Günümüzün liderleri birbirinden oldukça farklı özelliklere sahipler. Ancak problemlere yaklaşımları, işleri delege etme şekilleri, işinin ehli kişilere duydukları saygı, çalışanlarını destekleme güdüleri önemli benzerlikler göstermekte.

Geleceğin liderlerini 100 metre öteden tanımak için artık insan sarrafı olmanıza gerek yok: Fast Company yazarı Gwen Moran’ın yazdığı profilleri, Tom Rath StrengthsFinder 2.0 adındaki kitabında detaylı bir şekilde ele almış ve yarının liderlerini bu profiller sayesinde uzaktan tanımanız mümkün. Hatta, bu özelliklerin çevrenizdekilerde olup olmadığını gözlemlemek için birkaç ay yeter de artar bile!

Günümüzün liderlerinin en önemli görevlerinden biri de, geleceğin liderlerini yetiştirmek. Lider yetiştirmek için, öncelikle kimin liderlik özellikleri taşıdığını saptamak, doğru bir değerlendirme yapmak ve liderlik potansiyeli olan kişilerin yetiştirilmesi için bugünden kolları sıvamak gerekli.

Çoğu zaman şirketlerin çalışanlarını liderlik potansiyellerine göre değil, yapabilirliklerine göre terfi ettirdiklerini görürüz. Bir kişi çok iyi bir satış görevlisi olabilir veya hatasız bir muhasebecidir ve işteki başarısıyla, amirlerine bir üst seviyeye çıkmayı hak ettiğini kanıtlar ancak işindeki başarısı, yöneticilik pozisyonunu iyi yapacağının bir göstergesi değildir.

Astlarını nasıl yönetecektir? Onları işle ilgili nasıl eğitecektir? Kriz anında nasıl bir liderlik sergileyecektir? gibi soruların cevabı kişinin işini iyi yapmasının ötesinde liderlik becerileri gerektirir. Kişinin yöneticilik pozisyonuna atanmadan çevresindekileri yönetme yeteneği sınanmalıdır. Yönetici adaylarında hangi niteliklere bakılmalı? Hangi ipuçları kişinin liderlik özelliklerini gösterir, nelere dikkat edilmeli? İşte size geleceğin liderlerinin profilleri…

Danışman
Herkes bu kişileri tavsiye almak, danışmak için arar, detaylı bilgi birikimleri, konulara bakışları derin bir araştırmanın sonucudur. Okumaktan, konuların derinine inmekten zevk duyarlar. Bir konuyu etraflıca araştırmadan konuyla ilgili bilgi sahip olduklarını iddia etmezler. Bilgilerini onlarla bir toplantıya girdiğinizde görürsünüz, konunun her detayına hâkim, tereddütsüz cevaplar verir, diğer iş arkadaşlarının danıştığı kişi olurlar. Danışmanlar akıllı insanlardır, insan ilişkileri güçlüdür. Egoları veya kibirlerine yenik düşmezler, başkalarına yardım etmek onlara saygı kazandırır. Çevrelerinin onlara duyduğu saygı geleceğin liderleri olarak etkili olacaklarının önemli bir göstergesidir.

Düzeltici
Hiçbir zaman özürlere sığınmayan, her zaman çözüme, işin nasıl tamamlanabileceğine konsantre olan bir çalışanınız varsa, güçlü bir lider adayınız var demektir. Önünüze bir dolu engel çıktığında, bu iş olmayacak diyerek ümitsizliğe kapılmak yerine, grubu farklı çözüm yollarına iten, düşündüren, motive eden, hiç pes etmeyen biri. Olumsuzluklar bu lider adaylarını engellemez aksine kamçılar. Zorluklardan ders çıkarır, ilerde bu işlerin nasıl yapılması gerektiğiyle ilgili kafa yorarlar. Geleceğin liderlerinin zorluklar karşısında böyle bir olumlu bakış açısına ve azimli çalışmaya ihtiyaçları vardır.

Teşvik edici
Rath, kitabında diğerlerine ilham veren ve onları ortak bir amaca iten kişilere ‘teşvik edici’ adını vermekte. Teşvik eden kişiler yöneticilik konumuna gelmeden çok yıllar önce, takım arkadaşlarını çeşitli konularda desteklemiş, daha iyi olmaları için teşvik etmiş kişilerdir. Birçokları gibi, sadece kendi gelişimlerine odaklanmak yerine, çevrelerinin de daha iyiye gitmesi için doğal bir içgüdüyle çaba harcayan nadir kişiler. Burada önemli bir ayrım söz konusudur: kendine odaklanmak yerine, takımın daha iyiye gitmesine öncelik vermek bireyselliğin ön plana çıktığı iş dünyasında bulunmaz hint kumaşı niteliğinde. Böyle bir liderlik yaklaşımı sayesinde şirkette çalışan birçok kişi kendini kişisel ve profesyonel anlamda geliştirme fırsatı bulacaktır.

Dinleyici
Hepimiz dinlemenin öneminin farkındayız. Ancak güçlü lider adayları odaklanarak dinlemeye zaman ayırmayı alışkanlık haline getiren profesyonellerdir. Karşılarındakini dinlerken, bir yandan duyduklarını akıllarına yazarken diğer yandan da konuşulan konu üzerine düşünüp çözümler oluşturmaya başlarlar. Bu ‘odaklanarak dinleme’ sürecinin en büyük yararı dinlenilen kişilerin yeteneklerini ortaya çıkarmaktır. Yeni yetenekleri bulmak ise, liderin önemli vasıfları arasındadır. Lider ne kadar çevresindekileri dinleme eğiliminde olursa, o kadar farklı bilgiye ve fikre kulak verecek, hem çevresini tanıyacak, hem de şirketin yararına geliştirebileceği çözümlerle ilgili bilgilere farklı kaynaklardan ulaşmış olacaktır. Dinlemek herşeyin özüdür. Dinlemeden olup biteni etraflıca anlamak mümkün olmayacağı gibi, liderin doğru kararlar vermesi de zor olacaktır.

Uzman
Uzmanlaşmak bir değerdir. Rath’e göre, her işi yapmaya çalışan ve her konuyu bildiklerini iddia eden kişiler aslında pek de birşey bilmiyorlar demektir. Liderler güçlü oldukları konuları bilirler ve bu konulara odaklanırlar. Diğer konuları gene o konuların uzmanlarına bırakırlar veya onlardan destek alırlar. Konunun uzmanlarına danışmak onları bilgisiz veya deneyimsiz göstermez. Bilakis, her konunun en iyiler tarafından yapılması veya görüş alınarak desteklenmesi lideri gelişime açık, başkalarının bilgi ve deneyimlerine değer veren biri haline getirir. Bir liderin herşeyde iyi olduğunu kanıtlama çabası gereksiz bir uğraştır. Hem zaman kaybeder ve kaybettirir, hem de kendini ve çevresindekileri kandırmaya çalışır hale gelir. Tüm bu uğraşların kimseye faydası olmadığı gibi, günün sonunda ciddi bir verimlilik kaybına sebep olur.  
Uzman liderler çoğu zaman güçlü yönlerini kullanmayı bildikleri gibi, zayıf yönlerini saklamak yerine işin uzmanlarına delege etmeyi bilen ve kendini geliştirmekten korkmayan aksine gurur duyan insanlardır.

Stajyer
Stajyer ruhlu liderler geleceğimizi şekillendirmeye en istekli olanlardır. Öğrenmeye açıktırlar. Çevrelerinden yeni şeyler öğrenmek için her zaman yeni koçların peşindedirler. Amaçları, öğrenmektir. Hiçbir zaman ‘her şeyi biliyorum’ tavrında olmamakla beraber, ‘her şeyi öğrenmek isterim’ coşkusuyla konulara ve insanlara yaklaşırlar. Her yeni atılımlarında objektif bir şekilde neleri bilmediklerini saptarlar ve bilmedikleri konunun ileri gelenlerine, mentorlara, öğretim görevlilerine, iş adamlarına başvururlar. Hızla öğrenmek ve yeni konularına adapte olmak için adeta bir sefeberliğe girerler. Bol bol okur, araştırma yaparlar ve koçlarından en etkili şekilde yararlanırlar. Olumlu geribildirim almak onların öğrenme hızlarına ve yeni yeteneklerini geliştirmelerine son derece olumlu etki eder. Kısacası, stajyer ruhlu lider adayları bir çocuk coşkusu ve merakına sahip olup, bir yetişkin ciddiyetinde öğrenen kişilerdir.

Öncelik Belirleyen
Zaman çok hızlı akarken, yapılması gereken işler bazen çok daha da hızlı çoğalıyor. İşler yetişmedikçe üzerine yenileri geliyor ancak zaman geçmeye devam ediyor. Ortalamada 24 saatin 8 ila 10 saati fiziksel olarak işte geçerken, gün içinde kafamızın sürekli işte olduğunu gördüğümüz günler az değil…

Önceliklerimizi belirlememiz ve zamanlamamızı ona göre yapmamız şart. Geleceğin lideri bu konuda çok iyi olmak zorunda. Bir yandan, bekleyebilir ıvır zıvır işleri ötelemeyi bilirken, öncelikleri zamanında hatta zamanından önce yetiştirmesi olmazsa olmaz. Bunun bilincinde olunca uzun dönemde hangi görevleri ne zaman yerine getirmesi gerektiği, nelere zamanını harcaması, nelerle oyalanmaması gerektiğini saptaması ve bu saptama doğrultusunda harekete geçmesi lazım. Oyalanmaması gereken işleri saptadığında sadece işleri bir kenara itmekle kalmaz, kafa karışıklığına sebep olan pek de anlamlı olmayan bu işlerin sebeplerini bulur ve insanın enerjisini çeken bu işlerin arkasındaki sebepleri ortadan kaldırır. Önceliklerini iyi saptayan bu liderler detaylarda boğulmayıp büyük resimden yola çıkar ve önemli problemleri kökünden hallederler. Bu sayede kendilerinin ve takımlarının performansı yüksektir. Diğer yandan da, kurumlarının yararına olacağını düşündükleri yeni şeyleri denemekten çekinmezler. Şirketlerini uzun dönemde ileriye taşıyacak aktiviteleri ve sektörleri belirler, anlamlı bir büyüme için uzun soluklu planlar oluşturur ve uygulamanın her aşamasını yakından takip ederler.

Geleceğin liderlerini birçok sorumluluk ve zorlu görev beklemekte. Bunların üstesinden gelebilmek için, liderlerin dinlemeyi bilen, önceliklerini iyi belirleyen, uzmanlaşmış, bilgiye değer veren, çevresindekilerin bilgisine, emeğine ve deneyimine saygı duyan, kendini sürekli geliştirmeye, öğrenmeye açık azimli bireyler olmaları gerekli. 

Bu yazı Dünya Gazetesi'nin Değişim Yelpazesi köşesinde 16.02.2015 tarihinde yayınlanmıştır.