21Temmuz 2015 tarihinde Dünya Gazetesinde yayımlanmıştır.

Google firmasının efsaneleştirdiği, kimsenin saatlerce kafa yormadan çözemediği soruları duymuşsunuzdur. Bu sorular görüşmelerde adayın yapabilirliklerini görmek için ne kadar etkili? Yoksa gerçekten İK’nın öğrenmek istediği adayın sivri zekâsından çok, o işi ne kadar iyi yapabileceği değil mi?

Görüşmelerde sorulan klişeleşmiş sorulardan hepimiz yorulmuş durumdayız. Kendinizden biraz bahsedebilir misiniz? 5 yıl sonra kendinizi nerede görüyorsunuz? Bir de son dönemde Google gibi devlerin adayları elemede tercih ettikleri, beyninizi zorlayan, yeniden sınav sıralarında oturduğunuz dönemleri hatırlatan görüşme soruları var. Bu sorular adeta beyninizin kıvrımlarındaki zekâ kırıntılarını ölçmeyi hedeflemekte. Görüşmeyi yürüten İK’cıların bu soruları sormaktaki amaçları nedir?

Bu sorulara adayların verebilecekleri cevaplar, görüşmeyi yürütenlere gerçek yaşamda bu kişilerin problemlere yaklaşımlarıyla ilgili bazı ipuçları vermekte.
Aniden önemli bir sorunla karşılaşsa, nasıl hemen harekete geçecek, çözüm önerileri geliştirecek? Ya da bir argüman geliştirdiğinde, onu nasıl savunabilecek? Çözüm yollarını takım genelinde bölüştürebileceği işlere nasıl dönüştürebilecek?

Ana hatlarıyla ele alındığında karşımıza 4 bulmaca tipli görüşme sorusu çıkmakta:

1. Doğru cevabı olan sorular,
2. Birden fazla doğru cevabı olan sorular,
3. Parçalara bölerek cevaplanması gereken sorular,
4. Performansını ölçen sorular.

Beynimizi zorlayan sorulara birkaç örnek verelim:

• Bir Boeing 747’nin ağırlığını tartı kullanmadan nasıl tartarsınız?
• Bu iPad’i alın ve içini açıp, parçalara bölün.
• Bu kalemi alın ve bana satın. Tasarımı, özellikleri, faydaları ve bana katacağı değerden bahsedin.
• Bir okul servisine kaç tane golf topu sığar?
• New York’un meşhur Central Park’ında kaç tane ağaç var?
• Amerika’daki 50 eyaletten birini yok edecek olsanız, bu hangisi olur? Neden?
• 100.000 nüfuslu yeni bir şehir inşa ettiğinizi düşünün. Şehirde kaç tane benzin istasyonu olmalı?
• Size 12 tane top ve bir tartı verildi. Bu 12 topun 11’i aynı ağırlıkta, sadece 1 tanesi biraz daha ağır. En ağır topu, tartıyı 3 kere kullanarak nasıl bulursunuz?

Görüşme sırasında bu sorular oldukça saçma görünebilir. Özellikle de işe girmeye istekli bir adaysanız,  neden bana böyle sorular sordular diye anlam veremeyebilirsiniz. Şöyle düşünün; soruya cevap bulamasanız bile, cevap verme konusunda gösterdiğiniz çaba, farklı yöntemler düşünmede gösterdiğiniz yaratıcılık sorunun cevabından daha önemlidir. Görüşmeyi yürüten kişinin bu soruları sormakta bir amacı olduğunu sakın unutmayın. Sizin nasıl düşündüğünüzü, sorguladığınızı, çözüme odaklı olup olmadığınızı, mantık kurma yetinizi ve esnek düşünme yeteneğinizi ölçen bu sorulara vereceğiniz cevaplarınızla beyninizin işleyişini göstereceksiniz. Sorular karşınıza çıkınca sıkılıp, gerilmeyin. Odaklanın ve çözüm bulmaya çalışın. Acele etmeyin. Eğer çözüme ulaşamıyorsanız, sesli düşünerek geliştirdiğiniz süreci anlatın. Çözümü geldiğiniz noktaya kadar sunum yaparmış gibi net bir dille anlatın. Unutmayın ki bu sorulara çoğu zaman tek bir doğru cevap vermek mümkün değildir. İşin komik yanı çoğu zaman bu karmaşık sorunun cevabını görüşmeci de bilmemektedir.  Ancak onun sizi işe alıp almayacağı, sizin soruyu cevaplama sürecindeki davranışlarınıza bağlıdır. Kendinize güvenin ve kurduğunuz mantığın arkasında durun.

Google’ın, Dehaları Dahi Aptal Hissettiren Görüşme Soruları
Beynimizi allak bullak eden bu soruları birkaç adım daha ileri götürdüğümüzde, Google’ın tüyleri diken diken eden, bu da nedir dedirten sorularına yelken açıyoruz…

Düşündüren mantık silsilenize ışık tutan ucu açık sorular:

Ürün Müdürü Adaylarına sorulan birkaç soru:

1. Aldatan Adamların Köyü:
100 kişinin yaşadığı köydeki her kadın, başkasının kocasının aldatma hikayelerini dinler, ancak konu kendi kocasıysa en son duyan o olur. Köyün zinayı yasaklayan sıkı kanunları vardır. Hangi kadın kocasının ona ihanet ettiğini kanıtlayabilirse, o gün onu öldürmek zorundadır ve köyün kadınları hiçbir zaman kanuna karşı gelmezler. Bir gün köyü kraliçe ziyaret eder ve köylülere en az bir kocanın sadakatsizlik ettiğini söyler. O zaman ne olur?
2. Eğer otobanda 30 dakika içinde bir araba görmenin olasılığı 0.95 ise, 10 dakika içinde araba görmenin olasılığı nedir?
3. Dört kişi, iki derin yamacı birleştiren bir ip köprüden, gece geç saatlerde geçmek zorundadır. Maalesef üzerlerinde sadece 1 tane el feneri vardır ve fenerin sadece 17 dakika ışık vermeye yetecek pili vardır. Asma köprü; ışıksız geçmek için çok tehlikelidir ve taşıma kapasitesi ancak 2 kişidir. Dört kişinin yürüme hızları da birbirinden oldukça farklıdır. Biri 1 dakikada, ikinci 2 dakikada, üçüncü 5 dakikada ve aralarında en yavaşı 10 dakikada köprüyü geçebilir. Kampçıların dördü nasıl fenerin çalışacağı 17 dakikada karşıdan karşıya geçecek?
4. Bir arkadaşınla partiye gittin. Seni ve arkadaşını da saydığımızda partide 10 kişi var. Arkadaşın seninle bir iddiaya tutuşmak istiyor: Seninle aynı doğum günü olan her bir kişi için, sana 1 dolar vereceğini, seninle aynı doğum günü olmayan her bir kişi için ise, senin 2 dolar vermeni istiyor. Sence bu iddiaya girmeli misin?
5. Saat 03:15’i gösterirken, akrep ile yelkovan arasındaki açı kaçtır? (Tüyo: 0 değil).
6. Bir sopayı üçe bölüp bir üçgen yaratma olasılığı nedir?

Yazılım mühendislerine sorular:

7. İki boyutlu bir uçakta aynı çizginin üzerinde olmayan üç noktaya eşit uzaklıkta kaç tane çizgi çizilebilir?
8. 2 üssü 64 kaç eder?

Durumlara ve Davranışlara Yönelik Sorular İmkânsız Sorulardan Daha Etkili

Google’ın İnsan Kaynaklarından sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Laszlo Bock, işe alım konusunda değerli bir eksper. Amerika’nın ve global operasyonları sayesinde dünyanın en parlak zekâlarını farklı işe alım teknikleri kullanarak seçmekte. Kapısına gelen yeteneklerin kalibresini ve şirketin veri alanındaki saplantısını dikkate aldığınızda, sözünü ettiğimiz imkânsız soruların görüşme sürecinin bir parçası haline gelmesi kaçınılmaz olmuş. Ancak, inc.com’da yayınlanan makaleye göre, Bock’un işe alım sürecinde gerçekten etkili bulduğu ve adayı çeşitli yönlerden test etmeye yarayan sorular, cevaplanması imkânsız olanlar değil. Geçmişte meydana gelen veya hipotezlere dayanan durumlara göre, kişilerin davranışlarını sorgulamak Bock’un en etkili bulduğu yöntem. Bu nedenle, Google’ın imkânsız soruları, bugünkü görüşmelerde artık tercih edilmemekte.

Work Rules! adını verdiği yeni kitabında Bock, meslektaşlarına ve girişimcilere işe alım alanında önerilerde bulunuyor. Durumsal sorular kişinin yeni rolünde karşılaşabileceği zorlukları nasıl aşacağıyla, ne gibi karakter özelliklerine sahip olduğuyla, ne kadar akıllı olduğunun yanında duygusal zekâsının ne kadar gelişmiş olduğuyla ilgili sağlam örnekler vermekte. Burada önemli olan hangi pozisyon için hangi durumsal veya davranışsal soruların sorulması gerektiğine karar vermek. Bock’un buna da ilginç bir önerisi var: Amerikalı Duayenlerin kariyer merkezinin web sayfasındaki soruların, aradığınız her aday için iyi bir kaynak olacağını vurguluyor.

• Geçtiğimiz sene amirinize işlerin daha iyi yapılabilmesi için tavsiye ettiğiniz iki aksiyondan bahsedin. Bu fikirler nasıl aklınıza geldi? Bu tavsiyelerin yürürlüğe girmesiyle neler değişti? İşlerin gidişatıyla ilgili siz neler hissettiniz?  (Vereceği cevapla kişinin yaratıcılığını ölçersiniz.)
• Geçmişte müşteri geribildirimlerini alıp kurumunuzun planlamasında ve hizmet standartlarının yükseltilmesinde kullandınız mı? Lütfen spesifik örnekler verin. (Müşteri hizmetleri alanındaki deneyimini ölçersiniz.)
• Başkalarının bir değişiklik yapmasından sorumlu olduğunuz bir durum düşünün. Bu durum neydi? Siz nasıl bir rol oynadınız? Değişime doğru zemin hazırlanması için hangi görevleri yerine getirdiniz? Sonuç ne oldu? Aynı süreçlerden tekrar geçmeniz gerekse, neleri farklı yapardınız? (Adayın esnekliğini, değişime ne kadar hızlı adapte olabileceğini değerlendirirsiniz.)
• Mevcut işinizde yaptıklarınız kurumunuzun misyonu ve hedeflerine ulaşması için ne kadar kritik önem taşıyor? Sizce işiniz önemli mi? Evet ise, neden? Hayır ise, neden? (Adayın büyük resmi görüp görmediğini ve şirket işleyişine ne kadar vakıf olduğunu değerlendirir.)

Bock, bu soruları incelemeniz ve görüşme rutininiz içine sokmanızla beraber, işe alım konusunda günden güne daha iyi olacağınıza inanıyor. İlk işe alımınızda bir iki soruyu adayınıza sorarak denemeye başlayabilirsiniz. Başarılar!

Bu yazı Dünya Gazetesi'nin Değişim Yelpazesi köşesinde 21.07.2015 tarihinde yayınlanmıştır.